საქართველოს არჩევნების შემდგომ ODIHR კვლავ გამოთქვამს შეშფოთებას ამომრჩევლებზე ზეწოლისა და სახელმწიფო ინსტიტუტების დამოუკიდებლობის გამო
ვარშავა, 20 დეკემბერი 2024 – ეუთოს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისი (ODIHR) საქართველოს 2024 წლის 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების საბოლოო ანგარიშში ადასტურებს ადრეულ დასკვნებსა და შეფასებებს. არჩევნები ჩატარდა იმ პირობებში, როდესაც საგრძნობი შეშფოთება გამოიწვია ახლადმიღებულმა კანონმდებლობამ, რომელიც ზღუდავს ფუნდამენტურ თავისუფლებებსა და სამოქალაქო საზოგადოების ფუნქციონირებას. ასევე, ადგილი ჰქონდა ზეწოლას ამომრჩევლებზე და საარჩევნო პროცესში ჩართული ინსტიტუტების დამოუკიდებლობის შეზღუდვას.
ანგარიშში აღნიშნულია, რომ ამ ფაქტორებმა, არჩევნების დღის პრაქტიკასთან ერთად, შეამცირა ამომრჩეველთა თავისუფლების ხარისხი და ხელი შეუშალა მათ, გაეკეთებინათ არჩევანი შიშის გარეშე.
არჩევნების შემდეგ განვითარებული მოვლენები
ODIHR-ის შეფასებით, არჩევნების შემდგომ საჩივრები არასაკმარისად განიხილეს, რაც სამართლებრივი დაცვის საშუალებებს ზღუდავდა. ამასთან, მშვიდობიანი შეკრებების უფლების დარღვევით ძალადობრივად იქნა დაშლილი საპროტესტო აქციები, რასაც მოჰყვა მრავალი დაპატიმრება და ჟურნალისტების მიმართ არასათანადო მოპყრობის ბრალდებები.
ODIHR-ის მისიის ხელმძღვანელი, ეოგან მერფი, აცხადებს:
„ბევრი პრობლემა, რომელიც ჩვენს ანგარიშში აღინიშნა, უარყოფითად აისახა არჩევნების მთლიანობაზე და შეამცირა საზოგადოების ნდობა პროცესის მიმართ. აუცილებელია, საქართველოს ხელისუფლებამ დაუყოვნებლივ გადადგას კონკრეტული ნაბიჯები ამ პრობლემების მოსაგვარებლად.“
საარჩევნო სამართლებრივი ჩარჩოს გამოწვევები
მიუხედავად იმისა, რომ საარჩევნო სამართლებრივი ჩარჩო ზოგადად უზრუნველყოფს დემოკრატიული არჩევნების ჩატარების შესაძლებლობას, ODIHR აღნიშნავს, რომ ბოლო პერიოდში განხორციელებულმა ხშირმა ცვლილებებმა სიტუაცია უკან დახია. ამ ცვლილებებმა პოლიტიკური მიზნებისთვის გამოყენების ეჭვები გააჩინა. ODIHR კიდევ ერთხელ ახსენებს რეკომენდაციას, რომელიც ითვალისწინებს საკანონმდებლო ჩარჩოს კომპლექსურ განხილვას.
პრობლემები მედიისა და საარჩევნო კამპანიასთან დაკავშირებით
ანგარიშში ასევე ხაზგასმულია მედიის პოლარიზაციისა და კამპანიის ფინანსების შეზღუდული კონტროლის უარყოფითი გავლენა. მიუხედავად იმისა, რომ კანდიდატებს, რომელთაც 18 პარტიული სიის ფარგლებში ეწეოდნენ კამპანიას, ზოგადად თავისუფლად შეეძლოთ მოქმედება, მმართველი პარტიის უპირატესობებმა, ფინანსური რესურსების მნიშვნელოვანი დისბალანსით, საარჩევნო პროცესში უთანასწორობა გამოიწვია.
არჩევნების დღისა და საჩივრების განხილვის გამოწვევები
არჩევნების დღე ორგანიზაციულად კარგად იყო მომზადებული, თუმცა აღინიშნა:
- ხმის საიდუმლოების ხშირი დარღვევა
- პროცედურული შეუსაბამობები
- ზეწოლისა და დაშინების ფაქტები, მათ შორის ხმის მიცემის პროცესის ჩაწერა
ეს ფაქტორები უარყოფითად აისახა პროცესისადმი საზოგადოებრივ ნდობაზე.
საპროტესტო აქციების ძალადობრივი დაშლა
ODIHR-ის ანგარიშში განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა არჩევნების შემდგომ საპროტესტო აქციების ძალადობრივ დაშლას. ამ ფაქტებმა სერიოზული კითხვები გააჩინა საერთაშორისო ვალდებულებების შესრულების შესახებ, რომლებიც მშვიდობიანი შეკრების უფლებასა და არასათანადო მოპყრობისგან თავისუფლებას ითვალისწინებს.
ODIHR-ის როლი და რეკომენდაციები
ODIHR არ აღიარებს ან არ უჭერს მხარს არჩევნებს. მისი მიზანია, უზრუნველყოს საარჩევნო პროცესის ობიექტური შეფასება, რათა ამომრჩევლებმა თავად განსაჯონ არჩევნების ხარისხი. ანგარიშში წარმოდგენილია რეკომენდაციები, რომლებიც მიზნად ისახავს:
- საარჩევნო პროცესის გამჭვირვალობისა და მთლიანობის გაზრდას
- ამომრჩეველთა თავისუფლების დაცვის უზრუნველყოფას
- საჯარო ნდობის აღდგენას
დასკვნა
ODIHR-ის საბოლოო ანგარიშში მოყვანილი რეკომენდაციები მოითხოვს როგორც საკანონმდებლო, ისე პრაქტიკულ ცვლილებებს, რათა საქართველოს არჩევნები სრულად შეესაბამებოდეს დემოკრატიულ პრინციპებს. ამის მიღწევა შესაძლებელია მხოლოდ პოლიტიკური ნებისა და საზოგადოების ჩართულობის მეშვეობით.
დემოკრატიული მომავლის უზრუნველყოფა საჭიროებს კონკრეტულ ნაბიჯებს, რათა თითოეულ ამომრჩეველს ჰქონდეს ნდობა საკუთარი ხმის სიმართლესა და სამართლიანობისადმი.
