ნეპალში ახალი, უხმაურო, თუმცა შეუქცევადი რევოლუცია მიმდინარეობს. ეს არ არის 90-იანი წლების მაოისტური პარტიზანული ომი. აქ იარაღის ნაცვლად სმარტფონებია, ბარიკადების მაგივრად – სოციალური ქსელები, ლიდერების ნაცვლად კი – მილიონობით ახალგაზრდა, რომელიც დაიღალა სისტემური კორუფციით. 2025 წლის სექტემბერი ისტორიაში შევა, როგორც თვე, როდესაც “ჯენ ზი”-მ ნეპალის კორუმპირებულ პოლიტიკურ ელიტას განაჩენი გამოუტანა. ეს არის ისტორია არა უბრალოდ პროტესტზე, არამედ იმაზე, თუ როგორ აიძულეს ახალგაზრდებმა სისტემა, საკუთარი თავი გაესამართლებინა. მთავარი საკვანძო სიტყვა აქ დასჯაა.
უკანასკნელი წვეთი: მიწის სკანდალი და “ნეპოს ბავშვები”
ყველაფერი დაიწყო სკანდალით, რომელმაც საბოლოოდ დაანგრია ისედაც შერყეული ნდობა მთავრობის მიმართ. ჟურნალისტურმა გამოძიებამ გამოააშკარავა კორუფციული სქემა, რომლის მიხედვითაც მაღალი თანამდებობის პოლიტიკოსები, მათ შორის მინისტრები და მათი ოჯახის წევრები (“Nepo Babies” ანუ “ნეპოს ბავშვები”, როგორც მათ სოციალურ ქსელში უწოდეს), უკანონოდ ისაკუთრებდნენ სახელმწიფო მიწებს კატმანდუს პრესტიჟულ რაიონებში. ეს არ იყო უბრალო კორუფცია; ეს იყო სიმბოლო იმისა, თუ როგორ ძარცვავდა ელიტა ქვეყანას, რომლის მოსახლეობის დიდი ნაწილი სიღარიბეში ცხოვრობს.
სქემაში ჩართულები იყვნენ როგორც მმართველი, ისე ოპოზიციური პარტიების წევრები. ეს იყო ერთგვარი პოლიტიკური კლასის ომბუდსმენი საკუთარი გამდიდრებისთვის. როდესაც დეტალები გასაჯაროვდა – ფოტოები, დოკუმენტები და საბანკო გადარიცხვები – სოციალურ ქსელებში ინფორმაციული ცუნამი დაიწყო. ჰეშთეგები #NepalUprising და #PunishTheThieves ვირუსულად გავრცელდა. მთავრობის რეაქცია თავდაპირველად ქედმაღლური იყო – მათ ბრალდებებს “გარე ძალების მიერ ორკესტრირებული დეზინფორმაცია” უწოდეს. ეს იყო საბედისწერო შეცდომა.
ციფრული რისხვა: როცა პროტესტი ქუჩაში გადის
“ჯენ ზი”, თაობა, რომელიც გაიზარდა სამოქალაქო ომის შემდგომ არასტაბილურ გარემოში და მუდმივი პოლიტიკური კრიზისების ფონზე, აღარ აპირებდა მოთმენას. TikTok-ზე, Instagram-სა და X-ზე (ყოფილი Twitter) დაიწყო კოორდინირებული კამპანია. ახალგაზრდები აზიარებდნენ კორუმპირებული პოლიტიკოსების სიებს, მათი უკანონო ქონების ფოტოებს და მოუწოდებდნენ ერთმანეთს მშვიდობიანი პროტესტისკენ.
რამდენიმე დღეში კატმანდუს ქუჩები გადაივსო. ეს არ ჰგავდა ტრადიციულ, პარტიების მიერ ორგანიზებულ მიტინგებს. აქ არ იყვნენ ლიდერები, არ იყო ტრიბუნა და პათეტიკური სიტყვები. იყვნენ ახალგაზრდები პლაკატებით: “ჩვენი გადასახადები თქვენს ვილებს არ დააფინანსებს”, “დააპატიმრეთ ყველა!”, “ეს გადატრიალება ნეპალში ხალხის მიერ ხორციელდება”.
პოლიციამ თავდაპირველად სცადა ძალის გამოყენება, მაგრამ მომიტინგეების სიმრავლემ და მათმა ურყეობამ უკან დაახევინა. პროტესტის ტალღა მთელ ქვეყანას მოედო. მთავრობა სრულ იზოლაციაში აღმოჩნდა. პრემიერ-მინისტრმა, რომლის სახელიც პირდაპირ ფიგურირებდა სკანდალში, რამდენიმედღიანი ქაოსის შემდეგ გადადგა. მაგრამ “ჯენ ზი”-სთვის ეს საკმარისი არ იყო. მათ სურდათ არა მხოლოდ გადადგომა, არამედ правосудие.
კორუფციის ქსელი ინგრევა: დაპატიმრებები და განაჩენი
ახალი, დროებითი მთავრობა, უზარმაზარი საზოგადოებრივი წნეხის ქვეშ, იძულებული გახდა, დაეწყო გამოძიება. ანტიკორუფციულმა ბიურომ, რომელიც წლების განმავლობაში პოლიტიკური გავლენის ქვეშ იყო, უეცრად “გაიღვიძა”.
დაიწყო ის, რასაც ნეპალის უახლეს ისტორიაში ანალოგი არ აქვს – მაღალი თანამდებობის პირების მასობრივი დაპატიმრებები.
- დააკავეს ორი ყოფილი მინისტრი და ერთი მოქმედი მინისტრი. მათ ბრალი წაუყენეს ფულის გათეთრებასა და ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებაში.
- გაიყინა 12 მსხვილი ბიზნესმენისა და პოლიტიკოსის აქტივები. საუბარია ასეულობით მილიონი დოლარის ღირებულების ქონებაზე.
- დაიწყო გამოძიება რამდენიმე პარლამენტარის წინააღმდეგ. მათ იმუნიტეტის მოხსნის პროცედურა დაიწყო.
- სასამართლომ პირველი განაჩენი გამოიტანა: ერთ-ერთ მთავარ ფიგურანტს, ყოფილ მიწის მართვის მინისტრს, 15 წლით თავისუფლების აღკვეთა და ქონების სრული კონფისკაცია მიესაჯა. ეს პირდაპირ ეთერში გადაიცემოდა და მთელი ქვეყანა ადევნებდა თვალს.
ეს იყო ნამდვილი შოკი ელიტისთვის. ისინი მიჩვეულები იყვნენ, რომ ნებისმიერი დანაშაული შერჩებოდათ. მაგრამ “ჯენ ზი”-მ შექმნა ახალი რეალობა: საზოგადოებრივი კონტროლის ისეთი მექანიზმი, რომლის იგნორირებაც შეუძლებელი გახდა. ახალგაზრდები აგრძელებდნენ სასამართლო პროცესების მონიტორინგს, ქმნიდნენ მონაცემთა ბაზებს და ნებისმიერ საეჭვო გადაწყვეტილებას მყისიერად აპროტესტებდნენ ონლაინ.
ისტორიის გაკვეთილი: რატომ იყო ეს რევოლუცია გარდაუვალი?
იმისათვის, რომ გავიგოთ დღევანდელი მოვლენების სიღრმე, უნდა გვახსოვდეს 2008 წლის რევოლუცია, რომელმაც 240-წლიანი მონარქია დაამხო. მაშინდელმა რევოლუციამ ქვეყანას დემოკრატია და ახალი კონსტიტუცია მოუტანა, მაგრამ ვერ აღმოფხვრა მთავარი პრობლემა – კორუფცია და დაუსჯელობის სინდრომი. ყოფილი რევოლუციონერები და პარტიული ლიდერები თავად იქცნენ ახალ ელიტად, რომელმაც უბრალოდ ჩაანაცვლა მეფის კარი.
“ჯენ ზი”-სთვის 2008 წლის რევოლუცია არის არა გამარჯვება, არამედ დაუმთავრებელი საქმე. ისინი ხედავენ, რომ მათი მშობლების თაობამ იბრძოლა ცვლილებებისთვის, მაგრამ საბოლოოდ იგივე სისტემა მიიღო, უბრალოდ ახალი სახეებით. დღევანდელი რევოლუცია ნეპალში მიზნად ისახავს არა სისტემის ფორმალურ შეცვლას, არამედ მისი შინაარსის – მენტალიტეტისა და თამაშის წესების – ფუნდამენტურ ტრანსფორმაციას.
ამ ახალგაზრდებს აღარ სჯერათ პოლიტიკური პარტიების. მათ სჯერათ გამჭვირვალობის, ანგარიშვალდებულებისა და ტექნოლოგიის ძალის. მათ მიერ მოწყობილი “გადატრიალება” მიმართულია არა სახელმწიფოს, არამედ იმ კორუმპირებული კლასის წინააღმდეგ, რომელმაც სახელმწიფოს იდენტობა მიითვისა. ჯერჯერობით უცნობია, ვინ შეავსებს პოლიტიკურ ვაკუუმს, მაგრამ ერთი რამ ცხადია: ნეპალში პოლიტიკოსად ყოფნა ისეთივე აღარასდროს იქნება, როგორიც გუშინ იყო. “ჯენ ზი”-მ დააწესა ახალი სტანდარტი და ისინი არავის მისცემენ უფლებას, ეს სტანდარტი დაარღვიოს.
